Ingabo za SANDF ziyongereye mu butumwa bwa gisirikare muri Congo
Afurika y’Epfo yohereje ingabo n’ibikoresho bya gisirikare byiyongereye muri Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo mu minsi ishize, nk’uko abategetsi mu bya politiki no mu bya dipolomasi babitangaje, nyuma y’uko abasirikare bayo 14 bishwe mu mirwano n’inyeshyamba za M23.
Iyi nkunga y’igisirikare cya Afurika y’Epfo ije mu gihe hari ubwoba ko imirwano yo mu burasirazuba bwa Congo ishobora guteza intambara nini mu karere gasanzwe gafite amateka y’ubwicanyi bukabije, intambara zambukiranya imipaka ndetse n’imitwe yitwaje intwaro myinshi mu myaka 30 ishize.
Amakuru y’indege yagenzuwe na Reuters yagaragaje ko hari indege zitwara imizigo zavuye muri Afurika y’Epfo zigana i Lubumbashi, mu majyepfo ya Congo. Umukozi wo ku kibuga cy’indege cyo muri ako gace yemeje ko izo ndege za gisirikare zahageze mu cyumweru gishize.
Chris Hattingh, umudepite wo muri Afurika y’Epfo, yanditse ubutumwa kuri Reuters agira ati: “Twamenyeshejwe ko hari kwiyongera kw’ingabo za SANDF mu gace ka Lubumbashi. Bitewe n’amakuru dufite, ingabo ziri hagati ya 700 na 800 zamaze kuhagera.”
Hattingh, ushinzwe iby’ingabo mu ishyaka rya Democratic Alliance, riri mu guverinoma y’ubumwe, yavuze ko bigoye kumenya ibiri kubera mu by’ukuri kuko komisiyo ya gisirikare mu nteko ishinga amategeko itarabimenyeshwa.
Umuvugizi wa SANDF yavuze ku wa Gatanu ko nta makuru afite kuri ubwo butumwa bw’ingabo i Lubumbashi, yanga kugira icyo abitangazaho no ku wa Mbere. Umuvugizi w’ingabo za Congo yavuze ko atashobora kwemeza cyangwa kunyomoza ayo makuru.
Lubumbashi iherereye ibilometero 1,500 (maili 930) mu majyepfo ya Goma, umujyi uri ku mupaka wa Rwanda wigaruriwe n’inyeshyamba za M23 mu kwezi gushize, nyuma y’igitero cyahitanye abantu barenga 2,000, gituma ibihumbi n’ibihumbi bahunga.
Afurika y’Epfo bivugwa ko ifite ingabo zigera ku 3,000 muri Congo, harimo iziri mu butumwa bw’amahoro bwa Loni n’izoherejwe n’umuryango w’ibihugu byo mu karere ka Afurika y’Amajyepfo (SADC) gufasha ingabo za Congo kurwanya M23.
Intambara ya DRC | Malusi Gigaba asobanura impamvu yo kohereza ingabo za SANDF muri DRC
“Si intambara yacu”
Iyi nkunga y’ingabo yateje impaka nyinshi muri Afurika y’Epfo, nyuma y’uko igikorwa cyo kurinda Goma cyahirimye, ingabo zayo zigikikijwe n’abanzi nta nzira yo gusohoka ifatika.
Kobus Marais, wahoze ari Minisitiri w’Ingabo wungirije muri DA mbere y’uko iri shyaka riba mu butegetsi bw’ubumwe umwaka ushize, yagize ati: “Ni abasirikare bafite ibikoresho bike cyane kandi bidahagije. Iyi si intambara yacu.”
Marais, ubu akaba ari umusesenguzi w’igisirikare ufite amakuru ahagije kuri iyi dosiye, yavuze ko indege zijya Lubumbashi zatwaye imiti, amasasu, n’ibindi bikoresho by’ingenzi. Ingabo zongereweho zigamije kunganira izisanzwe mu gihe habaye imirwano yongeye kwaduka, no gutanga ubutumwa bwo gukumira ibitero mu gihe ibiganiro by’amahoro bikomeje.
Indege y’ubucuruzi yo mu bwoko bwa IL-76 ifite nimero EX-76008 yakoze ingendo eshanu hagati ya Pretoria na Lubumbashi kuva ku wa 30 Mutarama kugeza ku wa 7 Gashyantare, nk’uko amakuru yo gukurikirana ingendo z’indege (FlightRadar24) abyerekana.
Izo ndege zahagurukiraga mu gice cy’amajyepfo ya Pretoria, aho hari ibirindiro by’ikirere by’igisirikare cya Afurika y’Epfo.
Umukozi wo ku kibuga cy’indege cya Lubumbashi yabwiye Reuters ku wa Gatandatu ko yabonye indege nyinshi zizanye ingabo n’ibikoresho. Abadipolomate batatu ndetse na Minisitiri w’igihugu cyo mu karere bavuze ko bazi iby’iyo koherezwa kw’ingabo.
Kubera ko inyeshyamba za M23 zigenzura ikibuga cy’indege cya Goma, ingabo za Afurika y’Epfo zihari ntizishobora kubona ibikoresho by’ibanze.
“Uburyo indege za gisirikare zoherezwa ku butaka bwa SANDF zerekeza i Lubumbashi n’ahandi mu Burundi bishobora kuba bigaragaza igikorwa cyo gushyiraho umutwe w’ingabo wihariye,” nk’uko umusesenguzi w’igisirikare utashatse ko amazina ye atangazwa yabivuze.
Intambara ebyiri zakurikiye itsembabwoko rya 1994 mu Rwanda zavuyemo ubwicanyi bwahitanye abantu benshi, zirangira zinjije ibihugu bitandatu bituranye na Congo, ndetse zihitana imbaga y’abantu, cyane cyane bishwe n’inzara n’indwara.
Uganda na Burundi, bifite ingabo ibihumbi mu burasirazuba bwa Congo, na byo biri kongera imbaraga mu mutekano w’ako gace.
Rwanda yo ihakana ibirego bivuga ko ifite ingabo nyinshi ziri kurwana ku ruhande rwa M23, mu gihe abakuru b’ibihugu bya Afurika bakomeje gusaba impande zose kugirana ibiganiro.